Hekim Seçme Hakkı
Hak, insanın doğuştan getirdiği ve daha sonra hukuk düzeninin kendisine verdiği maddi-manevi yetkiler olarak tanımlamak mümkündür.
İnsan hakları, ilk kez 1215 yılında İngiltere’de gündeme gelmiş, resmi olarak 18. yüzyıl sonlarında Amerikan Haklar Bildirgesi ve 1789 Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Evrensel Bildirgesi yayımlanmıştır. Birleşmiş Milletlerin kurulmasıyla insan hakları evrensel hale gelmiş ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin yayımlanması ile; herkesin özgür, onurlu, hakları bakımından eşit oldukları ortaya konmuştur.
1978 yılında Kazakistan’ın Alma-Ata şehrinde Temel Sağlık Hizmetleri konulu bir konferans düzenlenmiş, 134 ülke ve 67 uluslar arası teşkilat temsilcisinin katıldığı konferansta, dünyadaki tüm insanların sağlıklarını korumak ve daha iyi duruma getirmek için hükümetlerin, tüm sağlık ve kalkınmada görevli kişi ve kurumların ve dünya toplumlarının en kısa zamanda gerekli müdahaleleri yapması gerektiği vurgulanmıştır. Yalnızca hastalığın ve sakatlığın olmamasından çok, bedensel, ruhsal ve sosyal yönlerden tam bir iyilik halinin topluca oluşturduğu sağlığın, temel insan haklarından biri olduğu ve bunun da mümkün olan en yüksek düzeyde tutulmasının dünya çapında önemli bir sosyal amaç olduğu ve bu amacın gerçekleştirilebilmesi için de sağlık sektörüne ek olarak diğer bir çok sosyal ve ekonomik sektörlerin de çabalarının gerektiği gerçeği vurgulanmıştır.Toplantı sonucunda, sağlık sorunlarının çözümü ve sağlık düzeyinin iyileştirilmesi için bir Uluslar arası Sağlık Sözleşmesi imzalanmıştır.
Bu bağlamda insan haklarının sağlık alanına yansıması olarak karşımıza hasta hakları çıkmaktadır. Hasta hakları ise, üçüncü kuşak insan haklarının içinde değerlendirilmektedir. Hasta Haklarıyla ilgili ilk resmi deklarasyon Nuremberg Kanunları adı altında yayımlanmıştır. Bu kanun Nazi doktorlarının izin almadan mahkumlar üzerinde yaptıkları işlemler üzerine ortaya çıkmıştır. Buna göre, hekimlerin yapacakları işlemler hakkında mutlaka mahkumları bilgilendirerek onaylarını almaları gerekmektedir.
Hasta Hakları; sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları hasabiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını ifade eder. (01.08.1998 tarih ve 23420 sayılı Resmi Gazete)
Bu hakları; genel olarak sağlık hizmetlerinden ayırım yapılmadan yararlanma, bilgilenme, mahremiyet, bilgilendirilmiş rıza, dini vecibelerini yerine getirebilme, şikayet, dava ve sağlık kurumuyla sağlık personelini seçme değiştirebilmek diye sıralamak mümkündür.
Hekim Seçme Hakkı Nedir?
Yazımızın konusunu oluşturan “hekim seçme hakkı”nı biraz daha açmak gerekirse;
Hekim seçme hakkı; hasta ve hasta yakınlarının, en temel hasta hakkı olan sağlık çalışanını seçmesi ve değiştirmesi, teşhis ve tedavilerinde katılımcı rol oynamaları şeklinde ifade etmek mümkündür.
Hekim seçme hakkı; ulusal ve uluslar arası metinlerde şu şekilde yer almaktadır:
“Hasta, hekimini özgürce seçme hakkına sahiptir.”(Lizbon Bildirgesi 1981),
“Hastalar, sağlık sisteminin işleyişi ile uyumlu olarak, hekimlerini veya diğer sağlık personelini ve sağlık kurumlarını seçme ve değiştirme hakkına sahiptir.” (Amsterdam Bildirgesi 28-30 Mart 1994 ),